Ból głowy z nadużywania leków przeciwbólowych – przegląd aktualnej literatury

Kinga Grużewska-Piotrowska; Agnieszka Grużewska

doi:10.56782/pps.149

Data publikacji : 2023-07-26

Tom 21 Nr 3 (2023)

Ból głowy z nadużywania leków przeciwbólowych – przegląd aktualnej literatury

Kinga Grużewska-Piotrowska

Agnieszka Grużewska

DOI: https://doi.org/10.56782/pps.149

Abstrakt

Wprowadzenie: Wiele osób stosuje leki przeciwbólowe szczególnie w celu zatrzymania bólu głowy, nie zdając sobie sprawy, że niewłaściwe stosowanie tych substancji może wywoływać ten ból. Chorzy często stosują leki OTC i nie traktują tych środków jako potencjalnie niebezpiecznych. Schemat, w którym osoba z bólem przyjmuje coraz więcej leków, które wywołują ból może prowadzić do uzależnienia. W polskim piśmiennictwie można się spotkać z określeniami m.in.: „ból głowy z odbicia”, „polekowy ból głowy” „ból głowy indukowany lekami”. W obowiązującej Międzynarodowej Klasyfikacji Bólów Głowy 3 beta stosuje się określenie ‘medication overuse headache’ (MOH), co można przetłumaczyć jako „ból głowy z nadużywania leków”. Nazwa ta sugeruje występowanie bólów głowy w konsekwencji nadużycia dowolnych preparatów medycznych, ale według klasyfikacji wiąże się ona wyłącznie z nadużyciem leku lub leków stosowanych w doraźnej terapii przeciwbólowej.

Cel pracy: Celem tego przeglądu jest zebranie i podsumowanie aktualnej wiedzy na temat etiologii, epidemiologii i sposobach leczenia w bólu głowy spowodowanym nadużywaniem leków.

Materiały i metody: Ten przegląd systemowy oparto na dostępnych danych zgromadzonych w bazie PubMed oraz wyszukiwarce internetowej Google Scholar przy użyciu następujących wyrażeń: „ból głowy spowodowany nadużywaniem leków przeciwbólowych”, „główne czynniki ryzyka MOH”, „patofizjologia polekowych bólów głowy”, „leczenie bólu głowy spowodowanego nadużywaniem leków”

Wnioski: Ból głowy z nadużywania leków przeciwbólowych jest problemem ogólnoświatowym. Istnieje wiele czynników ryzyka odpowiedzialnych za rozwój tej choroby. Niektóre z nich są modyfikowalne, więc należy się na nich skupiać i edukować pacjentów i ich rodziny na temat tolerancji dawek przyjmowanych leków oraz możliwych uzależnieniach. Potrzebne są szeroko zakrojone randomizowane badania kliniczne, które pozwoliłyby porównać różne schematy leczenia i określić najlepsze podejście oparte na dowodach. Do tego czasu należy się skupiać na zwiększeniu świadomości o bólach głowy z nadużywania leków w populacji ogólnej. Leczenie MOH wymaga indywidualnego podejścia do pacjenta. Po zakończeniu leczenia ważne są regularne kontrole, by zapobiec nawrotom choroby.

Słowa kluczowe:

ból głowy z nadużywania leków, przewlekły ból głowy, ból głowy indukowany lekami, leki przeciwbólowe

Podobne artykuły

Karolina Gimpel, Piotr Luliński, Dorota Maciejewska, WYBRANE TECHNOLOGIE OPTYMALIZUJĄCE DOSTARCZANIE SUBSTANCJI CZYNNYCH W NOWOCZESNYCH POSTACIACH LEKU , Prospects in Pharmaceutical Sciences: Tom 7 Nr 3 (2009)
Magdalena Bamburowicz-Klimkowska, Mirosław M. Szutowski, STRATEGIE WALKI ZE ZJAWISKIEM OPORNOŚCI WIELOLEKOWEJ NOWOTWORÓW , Prospects in Pharmaceutical Sciences: Tom 10 Nr 1 (2012)
Izabela Łuczak-Zielkiewicz, Mirosław M. Szutowski, WARTOŚĆ DIAGNOSTYCZNA WŁOSÓW , Prospects in Pharmaceutical Sciences: Tom 11 Nr 8 (2013)
Łukasz Dobrek, English , Prospects in Pharmaceutical Sciences: Tom 20 Nr 4 (2022)
Girish B S, Srinivasan R, Joel M. Johns, C S Meghana, Adaptability of clinical pharmacist led interventions in the management of anemia of chronic renal disease: optimizing care , Prospects in Pharmaceutical Sciences: Tom 22 Nr 3 (2024)
Agnieszka Lembas, Andrzej Załęski, Tomasz Mikuła, Joanna Jabłońska, Szymon Barczak, Barbara Badura, Alicja Wiercińska-Drapało, Differences in the course of hepatocellular carcinoma depending on the DAA treatment , Prospects in Pharmaceutical Sciences: Tom 22 Nr 3 (2024)
Grzegorz Ślifirski, Tomasz Słowiński, Jacek Stefanowicz, NOWE KIERUNKI POSZUKIWAŃ LEKÓW ANTYPSYCHOTYCZNYCH , Prospects in Pharmaceutical Sciences: Tom 13 Nr 4 (2015)
Anna Lis, Paulina Lis, Wojciech Kaźmierski, Kinga Kocur, Katarzyna Camlet, Jakub Jurek, Mateusz Ziomek, Anna Ziobro, Sodium bicarbonate - known medication, new prospects? , Prospects in Pharmaceutical Sciences: Tom 22 Nr 3 (2024)
Aleksandra Laskus, Joanna K olmas, NOWOCZESNE SYSTEMY DOSTARCZANIA ANTYBIOTYKÓW DO KOŚCI NA BAZIE HYDROKSYAPATYTU , Prospects in Pharmaceutical Sciences: Tom 14 Nr 1 (2016)
Patrycja Słomczyńska, Jakub Młoźniak, Katarzyna Paradowska, LEKI PRZECIWHISTAMINOWE W TERAPII ALERGII I BEZSENNOŚCI , Prospects in Pharmaceutical Sciences: Tom 22 Nr 4 (2024)

<< < 1 2 3 4 5 6 7 > >>

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Grużewska-Piotrowska, K., & Grużewska, A. (2023). Ból głowy z nadużywania leków przeciwbólowych – przegląd aktualnej literatury. Prospects in Pharmaceutical Sciences, 21(3), 6–14. https://doi.org/10.56782/pps.149

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

GBD 2015 Neurological Disorders Collaborator Group. Global, regional, and national burden of neurological disorders during 1990–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015. Lancet Neurol. 2017, 16(11), 877–897, doi: 10.1016/S1474-4422(17)30299-5. DOI: https://doi.org/10.1016/S1474-4422(17)30299-5

Headache Classification Committee of the International Headache Society (IHS). The International Classification of Headache Disorders, 3rd edition (beta version). Cephalalgia 2013, 33(9), 629–808, doi: 10.1177/0333102413485658. DOI: https://doi.org/10.1177/0333102413485658

Boes, CJ; Capobianco, DJ. Chronic migraine and medication-overuse headache through the ages. Cephalalgia 2005, 25(5), 378-90. DOI: 10.1111/j.1468-2982.2005.00868.x DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-2982.2005.00868.x

Mathew, NT.; Reuveni, U.; Perez, F. Transformed or evolutive migraine. Headache 1987, 27(2),102-6. https://doi.org/10.1111/j.1526-4610.1987.hed2702102.x DOI: https://doi.org/10.1111/j.1526-4610.1987.hed2702102.x

Classification and diagnostic criteria for headache disorders, cranial neuralgias and facial pain. Headache Classification Committee of the International Headache Society. Cephalalgia 1988, 8 Suppl 7, 1-96.

Headache Classification Subcommittee of the International Headache Society. The International Classification of Headache Disorders: 2nd edition. Cephalalgia 2004, 24 Suppl 1, 9-160. DOI: 10.1111/j.1468-2982.2003.00824.x DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-2982.2003.00824.x

Sieminski, M. Tension-type headache in primary care. Forum Med. Rodz. 2017, 11( 6), 255-262.

Headache Classification Committee of the International Headache Society (IHS) The International Classification of Headache Disorders, 3rd edition. Cephalalgia 2018, 38(1), 1-211. DOI: 10.1177/0333102417738202 DOI: https://doi.org/10.1177/0333102417738202

Dripps, I.J.; Bertels, Z.; Moye, L.S.; Tipton, A.F.; Siegersma, K.; Baca, S.M.; Kieffer, B.L.; Pradhan, A.A. Forebrain delta opioid receptors regulate the response of delta agonist in models of migraine and opioid-induced hyperalgesia. Sci. Rep. 2020, 10(1), 17629. DOI: https://doi.org/10.1038/s41598-020-74605-9 DOI: https://doi.org/10.1038/s41598-020-74605-9

Aleksenko, D.; Maini, K.; Sánchez-Manso, J.C. Medication Overuse Induced Headache. [Updated 2022 Jul 11]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470171/

Di Lorenzo, C.; Coppola, G.; Currà, A.; Grieco, G.; Santorelli, FM.; Lepre, C.; Porretta, E.; Pascale, E.; Pierelli, F. Cortical response to somatosensory stimulation in medication overuse headache patients is influenced by angiotensin converting enzyme (ACE) I/D genetic polymorphism. Cephalalgia 2012, 32(16), 1189-97. DOI: 10.1177/0333102412461890 DOI: https://doi.org/10.1177/0333102412461890

Binder, D..K.; Scharfman, H.E. Brain-derived neurotrophic factor. Growth Factors 2004, 22(3), 123-31. DOI: 10.1080/08977190410001723308 DOI: https://doi.org/10.1080/08977190410001723308

Andersen, S.; Skorpen, F. Variation in the COMT gene: implications for pain perception and pain treatment. Pharmacogenomics 2009, 10(4), 669-84. DOI: 10.1080/08977190410001723308 DOI: https://doi.org/10.2217/pgs.09.13

Serretti, A.; Calati, R.; Mandelli, L.; De Ronchi, D. Serotonin transporter gene variants and behavior: a comprehensive review. Curr. Drug Targets 2006, 7(12), 1659-69. DOI: 10.2174/138945006779025419 DOI: https://doi.org/10.2174/138945006779025419

De Felice, M.; Ossipov, M.H.; Wang, R.; Lai, J.; Chichorro, J.; Meng, I.; Dodick, DW.; Vanderah, T.W.; Dussor, G.; Porreca, F. Triptan-induced latent sensitization: a possible basis for medication overuse headache. Ann. Neurol. 2010, 67(3), 325-37. DOI: 10.1002/ana.21897 DOI: https://doi.org/10.1002/ana.21897

Zwart, JA.; Dyb, G.; Hagen, K. et al. Analgesic use: a predictor of chronic pain and medication overuse headache: the Head-HUNT Study. Neurology 2003, 61(2), 160–164. DOI: 10.1212/01.wnl.0000069924.69078.8d DOI: https://doi.org/10.1212/01.WNL.0000069924.69078.8D

Thorlund, K.; Sun-Edelstein, C.; Druyts, E.; Kanters, S.; Ebrahim, S.; Bhambri, R.; Ramos, E.; Mills, E.J.; Lanteri-Minet, M.; Tepper, S. Risk of medication overuse headache across classes of treatments for acute migraine. J. Headache Pain 2016, 17(1), 107. DOI: 10.1186/s10194-016-0696-8. DOI: https://doi.org/10.1186/s10194-016-0696-8

Łukasik, M. Ból głowy z nadużywania leków. Polski Przegląd Neurologiczny 2017, 13(1).

Shahbeigi, S.; Fereshtehnejad, S.M.; Mohammadi, N.; Golmakani, MM.; Tadayyon, S.; Jalilzadeh, G.; Pakdaman, H. Epidemiology of headaches in Tehran urban area: a population-based cross-sectional study in district 8, year 2010. Neurol. Sci. 2013, 34(7), 1157-66. DOI: 10.1007/s10072-012-1200-0 DOI: https://doi.org/10.1007/s10072-012-1200-0

Kulkarni, G.B.; Mathew, T.; Mailankody, P. Medication Overuse Headache. Neurol India 2021, 69(Supplement), S76-S82. DOI: 10.4103/0028-3886.315981 DOI: https://doi.org/10.4103/0028-3886.315981

Jonsson, P.; Linde, M.; Hensing, G. et al. Sociodemographic differences in medication use, health-care contacts and sickness absence among individuals with medication-overuse headache. J. Headache Pain 2012, 13(4), 281–290, DOI: 10.1007/s10194-012-0432-y. DOI: https://doi.org/10.1007/s10194-012-0432-y

Westergaard, M.L.; Glümer C.; Hansen, E.H. et al. Prevalence of chronic headache with and without medication overuse: associations with socioeconomic position and physical and mental health status. Pain 2014, 155(10), 2005–2013, doi: 10.1016/j.pain.2014.07.002. DOI: https://doi.org/10.1016/j.pain.2014.07.002

GBD 2016 Risk Factors Collaborators. Global, regional, and national comparative risk assessment of 84 behavioural, environmental and occupational, and metabolic risks or clusters of risks, 1990-2016: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016. Lancet 2017, 390(10100), 1345-1422. DOI: 10.1016/S0140-6736(17)32366-8 DOI: https://doi.org/10.1016/S0140-6736(17)32366-8

Hagen, K.; Linde, M.; Steiner, T.J.; Stovner, L.J.; Zwart, J.A. Risk factors for medication-overuse headache: an 11-year follow-up study. The Nord-Trøndelag Health Studies. Pain 2012, 153(1), 56-61. DOI: 10.1016/j.pain.2011.08.018 DOI: https://doi.org/10.1016/j.pain.2011.08.018

Scher, A.I.; Lipton, R.B.; Stewart, W.F.; Bigal, M. Patterns of medication use by chronic and episodic headache sufferers in the general population: results from the frequent headache epidemiology study. Cephalalgia 2010, 30(3), 321-8. DOI: 10.1111/j.1468-2982.2009.01913.x DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-2982.2009.01913.x

He, Z.; Dong, L.; Zhang, Y.; Kong, Q.; Tan, G.; Zhou, J. Metabolic syndrome in female migraine patients is associated with medication overuse headache: a clinic-based study in China. Eur. J. Neurol. 2015, 22(8), 1228-34. DOI: 10.1111/ene.12732 DOI: https://doi.org/10.1111/ene.12732

Rapoport, A.M. Medication overuse headache: awareness, detection and treatment. CNS Drugs 2008, 22(12), 995-1004. DOI: 10.2165/0023210-200822120-00003 DOI: https://doi.org/10.2165/0023210-200822120-00003

Lagman-Bartolome, A.M.; Lawler, V.; Lay, C. Headache Education Active-Waiting Directive: A Program to Enhance Well-Being During Long Referral Wait Times. Headache 2018, 58(1), 109-117. DOI: 10.1111/head.13194 DOI: https://doi.org/10.1111/head.13194

Rossi, P.; Di Lorenzo, C.; Faroni, J.; Cesarino, F.; Nappi, G. Advice alone vs. structured detoxification programmes for medication overuse headache: a prospective, randomized, open-label trial in transformed migraine patients with low medical needs. Cephalalgia 2006, 26(9), 1097-105. DOI: 10.1111/j.1468-2982.2006.01175.x DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-2982.2006.01175.x

Schwedt, T.J.; Hentz, J.G.; Sahai-Srivastava, S.; Murinova, N.; Spare, N.M.; Treppendahl, C.; Martin, V.T.; Birlea, M.; Digre, K.; Watson, D.; Leonard, M.; Robert, T.; Dodick, D.W.; MOTS Investigators. Patient-Centered Treatment of Chronic Migraine With Medication Overuse: A Prospective, Randomized, Pragmatic Clinical Trial. Neurology 2022, 98(14), e1409-e1421. DOI: 10.1212/WNL.0000000000200117 DOI: https://doi.org/10.1212/WNL.0000000000200117

Cheung, V.; Amoozegar, F.; Dilli, E. Medication overuse headache. Curr. Neurol. Neurosci. Rep. 2015, 15(1), 509. DOI: 10.1007/s11910-014-0509-x DOI: https://doi.org/10.1007/s11910-014-0509-x

Saper, J.R.; Da Silva, A.N. Medication overuse headache: history, features, prevention and management strategies. CNS Drugs 2013, 27(11), 867-77. DOI: 10.1007/s40263-013-0081-y DOI: https://doi.org/10.1007/s40263-013-0081-y

Diener, H.C.; Dodick, D.W.; Goadsby, P.J.; Bigal, M.E.; Bussone, G.; Silberstein, S.D.; Mathew, N.; Ascher, S.; Morein, J.; Hulihan, J.F.; Biondi, D.M.; Greenberg, S.J. Utility of topiramate for the treatment of patients with chronic migraine in the presence or absence of acute medication overuse. Cephalalgia 2009, 29(10), 1021-7. DOI: 10.1111/j.1468-2982.2009.01859.x DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-2982.2009.01859.x

Russell, M.B.; Lundqvist, C. Prevention and management of medication overuse headache. Curr. Opin. Neurol. 2012, 25(3), 290-5. DOI: 10.1097/WCO.0b013e328352c431 DOI: https://doi.org/10.1097/WCO.0b013e328352c431

Aurora, S.K.; Dodick, D.W.; Turkel, C.C.; DeGryse, R.E.; Silberstein, S.D.; Lipton, R.B.; Diener, H.C.; Brin, M.F.; PREEMPT 1 Chronic Migraine Study Group. OnabotulinumtoxinA for treatment of chronic migraine: results from the double-blind, randomized, placebo-controlled phase of the PREEMPT 1 trial. Cephalalgia 2010, 30(7), 793-803. DOI: 10.1177/0333102410364676 DOI: https://doi.org/10.1177/0333102410364676

Diener, H.C.; Dodick, D.W.; Aurora, S.K.; Turkel, C.C.; DeGryse, R.E.; Lipton, R.B.; Silberstein, S.D.; Brin, M.F. PREEMPT 2 Chronic Migraine Study Group. OnabotulinumtoxinA for treatment of chronic migraine: results from the double-blind, randomized, placebo-controlled phase of the PREEMPT 2 trial. Cephalalgia 2010, 30(7), 804-14. DOI: 10.1177/0333102410364677 DOI: https://doi.org/10.1177/0333102410364677

Silberstein, S.D.; Blumenfeld, A.M.; Cady, R.K.; Turner, I.M.; Lipton, R.B.; Diener, H.C.; Aurora, S.K.; Sirimanne, M.; DeGryse, R.E.; Turkel, C.C.; Dodick, D.W. OnabotulinumtoxinA for treatment of chronic migraine: PREEMPT 24-week pooled subgroup analysis of patients who had acute headache medication overuse at baseline.

J. Neurol. Sci. 2013, 331(1-2), 48-56. DOI: 10.1016/j.jns.2013.05.003 DOI: https://doi.org/10.1016/j.jns.2013.05.003

Bendtsen, L.; Munksgaard, S.; Tassorelli, C.; Nappi, G.; Katsarava, Z.; Lainez, M.; Leston, J.; Fadic, R.; Spadafora, S.; Stoppini, A.; Jensen, R.; COMOESTAS Consortium. Disability, anxiety and depression associated with medication-overuse headache can be considerably reduced by detoxification and prophylactic treatment. Results from a multicentre, multinational study (COMOESTAS project). Cephalalgia. 2014, 34(6), 426-33. DOI: 10.1177/0333102413515338 DOI: https://doi.org/10.1177/0333102413515338

Tassorelli, C.; Jensen, R.; Allena, M.; De Icco, R.; Sances, G.; Katsarava, Z.; Lainez, M.; Leston, J.; Fadic, R.; Spadafora, S.; Pagani, M.; Nappi, G.; the COMOESTAS Consortium. A consensus protocol for the management of medication-overuse headache: Evaluation in a multicentric, multinational study. Cephalalgia 2014, 34(9), 645-655. DOI: 10.1177/0333102414521508 DOI: https://doi.org/10.1177/0333102414521508

Pascual, J.; Berciano, J. [Daily chronic headache in patients with migraine induced by abuse of ergotamine-analgesics: response due to a protocol of outpatient treatment]. Neurologia 1993, 8(7),212-5.

Tepper, D. Medication Overuse Headache. Headache 2017, 57(5), 845-846. https://doi.org/10.1111/head.13034 DOI: https://doi.org/10.1111/head.13034

Williams, DR.; Stark, RJ. Intravenous lignocaine (lidocaine) infusion for the treatment of chronic daily headache with substantial medication overuse. Cephalalgia 2003, 23(10), 963-71. doi: 10.1046/j.1468-2982.2003.00623.x DOI: https://doi.org/10.1046/j.1468-2982.2003.00623.x

Trucco, M.; Meineri, P.; Ruiz, L.; Gionco, M.; Gruppo Neurologico Ospedaliero Interregionale per lo Studio delle Cefalee (Neurological Hospital Interregional Group for the Study of Headaches). Medication overuse headache: withdrawal and prophylactic therapeutic regimen. Headache 2010, 50(6), 989-97. DOI: 10.1111/j.1526-4610.2010.01631.x DOI: https://doi.org/10.1111/j.1526-4610.2010.01631.x

Bottiroli, S.; Galli, F.; Viana, M.; De Icco, R.; Bitetto, V.; Allena, M.; Pazzi, S.; Sances, G.; Tassorelli, C. Negative Short-Term Outcome of Detoxification Therapy in Chronic Migraine With Medication Overuse Headache: Role for Early Life Traumatic Experiences and Recent Stressful Events. Front. Neurol. 2019, 10, 173. DOI: 10.3389/fneur.2019.00173 DOI: https://doi.org/10.3389/fneur.2019.00173